در قانون جرائمی وجود دارند که اگر در زمان خود به آنها رسیدگی نشود حق از صاحب آن اسقاط می‎شود. ویژگی این جرائم آن است که نوع و میزان مجازات آنها در شرع پیش‎بینی نشده‌ است. بنابراین جرائمی مانند زنا، قصاص و دیه مشمول مرور زمان نمی‌شود و اگر کسی در جوانی این جرایم را مرتکب شده باشد و تا کهنسالی نتوانند به وی دسترسی پیدا کنند، باز هم می‌توان او را برای ارتکاب جرم دستگیر و مجازات کرد. به گزارش مجله دلتا موضوع مرور زمان در دعاوی حقوقی و کیفری اهمیت زیادی دارد که می‌تواند تاثیر خود را در تعقیب مجرم و اجرای مجازات باقی بگذارد. در ادامه به ابعاد مساله مرور زمان و اینکه چه جرایمی شامل مرور زمان می‎شود پرداخته شده است.

مرور زمان چیست؟

مرور زمان در دعاوی حقوقی و کیفری مدتی است که به موجب قانون، در صورتیکه رسیدگی به جرم یا اجرای حکم قطعی کیفری در مدتی معین به تعویق افتاد، دیگر به آن جرم رسیدگی نشده و حکم قطعی اجرا نمی‌شود و در این حالت گفته می‌شود که جرم مشمول مرور زمان شده است.

بنابراین پس از انقضای مدتی که برای رسیدگی به جرم در نظر گرفته شده، تعقیب مجرم یا اجرای حکم قطعی کیفری متوقف می‌شود و مجازاتی که برای شخص به موجب قانون و به حکم دادگاه تعیین شده است اجرا نمی‎شود.

انواع مرور زمان

بر اساس قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۹۲، مرور زمان کیفری به سه دسته تقسیم می‎شود.

۱. مرور زمان شکایت: وقتی که شاکی در مهلت مقرر قانونی شکایت خود را مطرح نکند، عدم توجه به مهلت قانونی مطرح شده باعث از بین رفتن حق شکایت و عدم رسیدگی به جرم ارتکابی وی می‎شود. عدم رعایت مرور زمان شکایت، یعنی عدم توجه به مهلت قانونی برای طرح شکایت، سبب اسقاط حق شکایت می‎شود. برای جرائم تعزیری و قابل گذشت، مهلت زمانی که برای شکایت تعیین شده، یک سال از تاریخ اطلاع از وقوع جرم است. در صورت بی‎توجهی به این مهلت تعیین شده حتی اگر دلایل شاکی محکمه‌پسند باشد، از نظر قانونی حق شکایت وی ساقط می‎شود.

۲. مرور زمان تعقیب : این مرور زمان دو حالت عمده دارد. یا اصلا شخص شکایت نکرده باشد و یا اینکه شکایت شده است اما از تاریخ آخرین اقدام تعقیبی، ۳ تا ۱۵ سال گذشته  و رای قطعی صادر نشده است.

۳. مرور زمان مجازات: در صورتی که حکم قطعی صادر و مهلت قانونی برای اجرای حکم سپری شود و حکم اجرا نشده باشد در این صورت اجرای حکم متوقف می‏‎شود.

چه جرائمی مشمول مرور زمان نمی‌شوند؟

قانونگذار در خصوص مرور زمان قائل به یک ‎سری از استثنائات شده است که عبارتند از:

1. جرائم علیه امنیت داخلی و خارجی کشور
2. جرائم اقتصادی شامل کلاهبرداری، رشوه، جرائم گمرکی، اخلال در نظام اقتصادی کشور و جرائمی که در ماده (۳۶) قانون مجازات اسلامی ذکر شده است.
3. جرائمی که در قانون مواد مخدر ذکر شده داست

نحوه اعتراض به مرور زمان

طبق قانون، متهم و شاکی یا مدعی خصوصی یا وکلاء آنان باید تمام ایرادها و اعتراض‎های خود از قبیل مرور زمان، عدم صلاحیت، رد دادرس یا قابل تعقیب نبودن جرم انتساب شده، ناقص بودن تحقیقات و لزوم رسیدگی به دلایل دیگر یا ادله جدید و کافی نبودن دلایل و مدارک را ظرف مهلت مقرر به دفتر دادگاه تسلیم کنند. پس از خاتمه مدت مذکور، هیچ ایراد و اعتراضی از طرف اشخاص مزبور پذیرفته نمی‎شود، مگر آن که دلیل اعتراض پس از مهلت تعیین شده، کشف شود.

پیشنهاد مطالعه : برای آشنایی بیشتر با جرم رشوه “جرم رشوه و مجازات آن” را مطالعه کنید.